دانشگاه علوم پزشکی بوشهر

زمینه: خیار دریایی (sea cucumber) جزء شاخه خارتنان و یکی از اعضای مهم زنجیره‌ی غذایی در بوم سامانه مناطق معتدل و آبسنگ‌های مرجانی مناطق گرمسیری محسوب می‌شوند. استفاده‌های پزشکی و تغذیه‌ای این بی‌مهرگان دارای قدمت بالا و از نظر ویژگی‌های بوم‌شناختی، زیست‌شناختی و اقتصادی، حائز اهمیت هستند. گونه هولوتوریا اسکبرا (Holothuria Scabra) به عنوان یکی از باارزش‌ترین گونه‌های تجاری خیار دریایی در دنیا، گونه غالب در بسیاری از سواحل خلیج‌فارس از جمله سواحل استان بوشهر می‌باشد. ویژگی‌های بارزی چون استفاده از غذاهای ارزان قیمت در پرورش آن‌ها، رشد و تکثیر نسبتاً سریع، آسان و کم هزینه، امکان پرورش با سایر آبزیان، کاهش بار آلی بستر استخرها، دامنه تحمل وسیع در تغییرات فاکتورهای آب از جمله شوری و دما، آن‌ها را برای پرورش، انتخابی می‌نماید. به نظر می‌رسد آن‌ها حاوی مقدار قابل توجهی از مواد مغذی به ویژه اسیدهای چرب با ارزش باشند؛ لذا از اهداف مطالعه اخیر، تعیین میزان چربی تام، بررسی کمی و کیفی برخی از پارامترهای فیزیکوشیمیایی نظیر اندیس اسیدی (AV)، عدد پراکسید (PV)، ضریب شکست (RI) و همچین شناسایی پروفایل اسیدهای چرب موجود در روغن آن‌ها می‌باشد.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه پس از جمع‌آوری تعداد 36 نمونه خیار دریایی از سواحل استان بوشهر، آماده سازی نمونه و استحصال چربی، پروفایل اسیدهای چرب  آن‌ها توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله‌ای (GC-FID) مورد آنالیز قرار گرفتند.

یافته‌ها: میزان عدد پراکسید و اندیس اسیدی به ترتیب مقادیر 0435/0±62/0 و 0034/0±7553/0 بودند. ضریب شکست نوری روغن در دمای c° 26 برابر1467 و همچنین میزان چربی تام 2 درصد بود. از بین 19 گونه اسید چرب شناسایی شده به‌دست آمده از آنالیز گاز کروماتوگرافی روغن خیار دریایی هولوتوریا اسکبرا ، اسیدهای چرب هنیکوسیلیک (هنیکوزونائیک) اسید، لینولنیک اسید، پالمیتیک اسید، استئاریک اسید، لینولئیک اسید و میریستیک اسید به ترتیب با مقادیر 81/40 درصد، 5/27 درصد، 24/15 درصد، 73/4 درصد و 38/2 درصد دارای بیشترین مقادیر و سایر اسیدهای چرب، دارای مقادیر ناچیزی بودند. در مطالعه اخیر، مجموع میزان اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع، به ترتیب دارای مقادیر 1938/59 درصد، 8062/40 درصد بودند.

نتیجه‌گیری: بررسی روغن گونه H. Scabra نشان داد که خیار دریایی یک منبع غنی از اسیدهای چرب، به ویژه اسید چرب نامعمول و کمیابی چون هنیکوسیلیک اسید با موارد استفاده‌های مختلف در حوزه‌های دارویی، پزشکی، آرایشی و صنعتی می باشند. با توجه به اثرات بیولوژیک ارزشمندی چون مهارp53 توسط هنیکوسیلیک اسید، مطالعاتی چون اثرات ضدسرطانی آن‌ها پیشنهاد می‌گردد. همچنین با توجه به شرایط جغرافیایی مناسب در بوشهر، پرورش این جانوران سودمند، پیشنهاد می‌گردد.