دانشگاه علوم پزشکی بوشهر

هورمون‌های استروئیدی از جمله ترکیبات مختل کننده غدد درون‌ریز (EDC) هستند، که با ایجاد اثرات منفی بر سلامت انسان، حیوانات و تعادل اکوسیستم، به دغدغه بزرگ جوامع امروزی تبدیل شده‌اند. در سال‌های اخیر مطالعات زیادی بر روی توزیع هورمون‌ها در محیط، به‌ویژه محیط‌های آبی و روش‌های حذف آن‌ها صورت گرفته است. ورود هورمون‌ها به محیط، بیشتر با پساب و لجن تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری، فاضلاب بیمارستانی و فعالیت دامداری‌ها صورت می‌گیرد. مقادیر اندازه‌گیری شده در ورودی تصفیه‌ خانه‌های فاضلاب، لاگون دامداری‌ها، آب‌های سطحی و زیرزمینی، غلظت متفاوت هورمون‌ها را در محدوده نانو گرم بر لیتر نشان می‌دهد. اما آنچه دارای اهمیت است که در غلظت‌های جزیی و به میزان نانو گرم بر لیتر نیز اثرات زیست محیطی خود را بر جای می‌گذارند. تحت تأثیر تجزیه، جذب و انتقال زیستی، مقداری از هورمون‌ها تجزیه و از فعالیت هورمونی آن‌ها کاسته می‌شود. فرایندهای تصفیه فاضلاب شامل تصفیه مقدماتی، اولیه، ثانویه و پیشرفته، مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از ورود ترکیبات هورمونی به محیط زیست می‌باشند. لجن فاضلاب نیز توسط فناوری‌های در دسترس بایستی پیش از ورود به محیط، از وجود هورمون‌ها پاکسازی گردد. فرایندهای تصفیه فاضلاب در فاز آبی و لجن، تحت تأثیر شرایط عملیاتی مختلف، درصدهای حذف متفاوتی از هورمون‌ها را نشان می‌دهند. در این مقاله سعی شده است مشکلات و جنبه‌های مختلف زیست محیطی هورمون‌ها مورد بررسی قرار گیرد.