جلد 22 - ویژه‌نامه میراث پزشکی ایران
جلد 22 - ویژه‌نامه میراث پزشکی ایران صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Salimi M. The Study of Alzadegi. Iran South Med J 2019; 22
URL: http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-1058-fa.html
URL: http://ismj.bpums.ac.ir/article-1-1058-fa.html
سلیمی مینو. مطالعۀ قوم پزشکی آل‌زدگی
. مجله طب جنوب. 1398; 22 ()
پژوهشکده مردم‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ، salimiminoo@yahoo.com
چکیده: (5424 مشاهده)
زمینه: یکی از آسیب‌هایی که مادر و نوزاد را همیشه تهدید می‌کرد، موجودی افسانه‌ای به نام «آل» بود. آل همیشه باعث ترس زنان زائو بود. هنوز هم در بسیاری از مناطق ایران این ترس وجود دارد که آل با بردن جگر زائو یا عوض کردن نوزاد یا انجام کار‌های دیگر آسیب‌هایی به آن دو برساند. هدف از این پژوهش شناخت آل و آل‌زدگی و بررسی راه‌های گوناگون مقابله با آن در مناطق مختلف ایران است.
مواد و روش‌ها: داده‌های تحقیق حاضر نتیجۀ پژوهش‌های انسان‌شناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبۀ عمیق و مشاهده) و اسنادی و کتابخانه‌ای است؛ برای گردآوری این داده‌ها از همۀ روش‌های تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. مصاحبه با سالخوردگان و معمران در نواحی مختلف و متعدد به‌عنوان افراد آگاه بومی یکی از این روش‌ها بوده است.
یافته‌ها: مقابله با آسیب آل از نخستین لحظات زایمان آغاز می‌شده است. همانگونه که سخت‌زایی را یکی از جلوه‌های آسیب احتمالی آل می‌دانستند، شگردهایی برای پنهان کردن جفت و روش‌هایی برای پیش‌گیری از حضور آل در فرهنگ بیشتر نواحی ایران مشاهده می‌شود. تلاش برای تنها نماندن زائو در نخستین روزهای پس از زایمان با توصیه‌های امروزی شناخت و درمان افسردگی پس از زایمان تناسب دارد. در فرهنگ اغلب نواحی ایران آل را در انواع و جنس‌های مختلفی شناسایی کرده‌اند و برای دفع او علاوه بر استفاده از موادی چون باروت و پیاز و غیره، نگهداری از ابزار و لوازم فلزی (و بیشتر آهنی) مانند سیخ، سوزن (یا جوال‌دوز)، نعل اسب، خنجر، چاقو یا حتی شمشیر در لباس یا پیرامون زائو توصیه شده است. «حصارکشی»، خط‌کشیدن دور زائو و نوزاد و بهره بردن از فنون شفابخشی چون خواندن بخش‌هایی از قرآن به عنوان شایع‌ترین روش‌های مبارزه با آل به دست آمد.
نتیجه‌گیری: در تمامی فرهنگ‌ها آل موجودی افسانه‌ای است که باعث آسیب زدن به زائو و نوزاد می‌شود. باور به این افسانه هنوز در بعضی از مناطق وجود دارد و سبب شکل‌گیری بخش مهمی از آداب و رسوم مرتبط به تولد انسان است. مردم برای علاج آل‌زدگی اقداماتی را انجام می‌دهند که رابطۀ تنگاتنگی با باورهای عامیانۀ آن‌ها و نحوۀ برخوردشان با طبیعت و خطرات مورد مواجهه با آن را دارد؛ اما آنچه مشخص است اینکه می‌توان با شناخت آل و علاج آل‌زدگی در مناطق مختلف به ویژگی‌های مشترک و متفاوت فرهنگی در مورد مواجهه با آسیب‌هایی که زندگی انسان را تهدید می‌کند، دست یافت.
مواد و روش‌ها: داده‌های تحقیق حاضر نتیجۀ پژوهش‌های انسان‌شناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبۀ عمیق و مشاهده) و اسنادی و کتابخانه‌ای است؛ برای گردآوری این داده‌ها از همۀ روش‌های تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانه‌ای بهره گرفته شده است. مصاحبه با سالخوردگان و معمران در نواحی مختلف و متعدد به‌عنوان افراد آگاه بومی یکی از این روش‌ها بوده است.
یافته‌ها: مقابله با آسیب آل از نخستین لحظات زایمان آغاز می‌شده است. همانگونه که سخت‌زایی را یکی از جلوه‌های آسیب احتمالی آل می‌دانستند، شگردهایی برای پنهان کردن جفت و روش‌هایی برای پیش‌گیری از حضور آل در فرهنگ بیشتر نواحی ایران مشاهده می‌شود. تلاش برای تنها نماندن زائو در نخستین روزهای پس از زایمان با توصیه‌های امروزی شناخت و درمان افسردگی پس از زایمان تناسب دارد. در فرهنگ اغلب نواحی ایران آل را در انواع و جنس‌های مختلفی شناسایی کرده‌اند و برای دفع او علاوه بر استفاده از موادی چون باروت و پیاز و غیره، نگهداری از ابزار و لوازم فلزی (و بیشتر آهنی) مانند سیخ، سوزن (یا جوال‌دوز)، نعل اسب، خنجر، چاقو یا حتی شمشیر در لباس یا پیرامون زائو توصیه شده است. «حصارکشی»، خط‌کشیدن دور زائو و نوزاد و بهره بردن از فنون شفابخشی چون خواندن بخش‌هایی از قرآن به عنوان شایع‌ترین روش‌های مبارزه با آل به دست آمد.
نتیجه‌گیری: در تمامی فرهنگ‌ها آل موجودی افسانه‌ای است که باعث آسیب زدن به زائو و نوزاد می‌شود. باور به این افسانه هنوز در بعضی از مناطق وجود دارد و سبب شکل‌گیری بخش مهمی از آداب و رسوم مرتبط به تولد انسان است. مردم برای علاج آل‌زدگی اقداماتی را انجام می‌دهند که رابطۀ تنگاتنگی با باورهای عامیانۀ آن‌ها و نحوۀ برخوردشان با طبیعت و خطرات مورد مواجهه با آن را دارد؛ اما آنچه مشخص است اینکه می‌توان با شناخت آل و علاج آل‌زدگی در مناطق مختلف به ویژگی‌های مشترک و متفاوت فرهنگی در مورد مواجهه با آسیب‌هایی که زندگی انسان را تهدید می‌کند، دست یافت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
