دانشگاه علوم پزشکی بوشهر

مقدمه: اکوتیپ­های گیاه ماریتیغال (Silybum marianum) ارزش دارویی و تغذیه­ای داشته و می­توان با انتخاب و شناخت نیازهای بوم­شناختی و زراعی، آن­ها را کشت نمود. هدف این مطالعه مقایسه ارزش دارویی و غذایی تیپ­های اکولوژیک ماریتیغال به­منظور گزینش و کشت آن­ها در استان بوشهر است.

مواد و روش‌ها: جمعیت­های سه اکوتیپ (جمعیت انتخاب شده، بومی 1 (دشتستان) و بومی 2 (تنگستان) در قالب طرح آزمایشی کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 92-91 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی (برازجان) کشت و صفات مورفولوژیک و فیتوشیمیایی هرکدام اندازه­گیری گردید. استخراج روغن دانه و تغلیظ آن به ترتیب توسط دستگاه­های سوکسله و تقطیر در خلأ انجام و آنالیز اسیدهای چرب به کمک کروماتوگرافی گازی صورت گرفت. عصاره متانولی پودر دانه پس از استخراج تغلیظ و سیلی­مارین تام آن سنجیده شد. مشاهدات با نرم‌افزار SAS و توسط آزمون­های آنالیز واریانس و دانکن در دو سطح احتمال 5 و 1 درصد تجزیه و تحلیل آماری گردید.

یافته‌ها: اغلب صفات ریخت­شناسی و عملکردی اکوتیپ­ها اختلاف آماری معنی­دار داشتند. ترکیب اسیدهای چرب و بازده سیلی­مارین تام آن‌ها نیز تفاوت زیادی نشان دادند در حالی که بازده روغن آن­ها یکسان بود (01/0P&le). بیشینه عملکرد اندام دارویی، سیلی­مارین تام (5/6 درصد) و مقدار روغن (5/24 درصد) به‌ترتیب از اکوتیپ 2، جمعیت انتخاب­شده و اکوتیپ 1 و 2 بوشهر به‌دست آمد. نسبت اسیدهای چرب غیراشباع به اشباع در اکوتیپ­ها و جمعیت انتخاب­شده به ترتیب 99/3 و 32/3 بود.

نتیجه‌گیری: اختلاف معنی­داری بین اغلب صفات ریخت­شناسی و فیتوشیمیایی هر سه اکوتیپ مورد مطالعه وجود داشت. عملکرد دانه و روغن اکوتیپ 2 بوشهر به‌ترتیب با 1417 و 354 کیلوگرم در هکتار حداکثر اما درصد سیلی­مارین آن حداقل بود. به­طور کلی امکان انتخاب، کاشت و تولید تجاری اکوتیپ­های ماریتیغال در استان بوشهر وجود دارد.