1- گروه ایرانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران ، Aliilnet@gmail.com
2- پژوهشکده مردمشناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده: (8386 مشاهده)
زمینه: روستای کمرچۀ عُلیا در جلگۀ موسیآباد، از بخش مرکزی شهرستان تربتجام واقع در استان خراسان رضوی، قرار دارد. طی سالیان متعدد بسیاری از جمعیت این روستا برای اشتغال به مرکز شهرستان یا مشهد مهاجرت کردهاند و این روستا اکنون حدود صد نفر جمعیت دارد. کمرچۀ عُلیا به دلیل دورافتادگی از مرکز شهرستان و دوری از دسترس همگان، بسیاری از سنتها، آیینها و رسوم گذشته خود را حفظ کرده است. هدف از این پژوهش مطالعۀ مردمشناسی پزشکی سنتی و شناخت روشهای درمانی نزد مردم این روستا است.
مواد و روشها: دادههای تحقیق حاضر نتیجۀ پژوهشهای انسانشناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبۀ عمیق و مشاهده) و اسنادی و کتابخانهای است؛ برای گردآوری این دادهها از همۀ روشهای تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانهای بهره گرفته شده است. مصاحبه با سالخوردگان مقیم روستا بهعنوان افراد آگاه بومی یکی از این روشها بوده است.
یافتهها: به طور کلی در کنار استفاده از گونههای دارویی با منشأ حیوانی مانند دوددرمانی با «قُشّاد ماچه الاغ»، «ورآورد» (یا همان نخستین سرگین خر)، روش دیگری از دود درمانی با نام «کُخ گلون» و بهره بردن از خوراکیهایی خاصی مانند «خیگینهسیر» و روش درمانی «چهل بُری» بهعنوان شایعترین روشهای درمانی بیماریها در این روستا بودهاند. بیماریهای جسمی همچون حبس بول، شب ادراری، درد دندان و برخی بیماریهای روحی- روانی مانند «چهل افتادن» در این روستا شایع و فراگیر بودهاند.
نتیجهگیری: پزشکی سنتی در شرق خراسان و بخشهای دوردست چون کمرچۀ عُلیا هنوز رنگ و زنگ کهن خود را حفظ کردهاند. استفاده از درمانگرهای طبیعی، دود درمانی، دعا درمانی و مواردی از این قبیل، خود گواهی بر این ادعاست که تاکنون توسط معمّران روستا تا حدود زیادی باقی مانده است. از طرفی نیز میراث شفاهی و اعتقادی متعددی در فرهنگ عامۀ مردم این روستا راجع به بیماریها و درمان کنندهها وجود دارد که تاکنون مستند نگاری نشده است؛ لذا ضرورت این پژوهش بیشتر نمایان میشود. مطالعه بر روی طبّ سنتی میتواند ضمن شناسایی این روشها، تبادلات و تأثیرات فرهنگی میان اقوام ساکن در منطقه و مناطق دیگر را بازگو کند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى دریافت: 1398/2/17 | پذیرش: 1398/2/17 | انتشار: 1398/2/17
ارسال پیام به نویسنده مسئول